از جمله نگرانی ‌هایی که در مورد مذاکرات هسته‌ ای وجود دارد این مساله است که چرا مذاکرات اصلی در خفا برگزار شود و در پایان متنی به عنوان توافق اصلی منتشر می گردد که عاقبت آن هیچ سودی به نفع کشور ندارد .

نگارش متن « برنامه جامع مشترک اقدام » در مذاکرات وین 5 در حالی آغاز شده است که در وین 4 ، اختلافات عمیق و فراوانی وجود داشت .  متاسفانه بازتاب‌ آن دوره از مذاکرات ،  بسیار نا امید کننده بوده و نشانگر اختلاف ‌های گسترده بود .

عباس عراقچی ( معاون وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران  ) در این باره چنین گفته است : « اختلاف‌ نظرها بعضا آن ‌قدر گسترده بود که اجازه شروع نگارش متن را به ما نداد » .

« وندی شرمن » ( رئیس تیم مذاکره کننده آمریکا ) در موضعی متضاد با سخنان عراقچی ،  و در پاسخ به خبرنگار نشریه « ها آرتص » با اشاره به شروع نگارش متن توافق نهایی در وین 4 چنین اظهار نظر نمود :  « در دور پیشین مذاکرات شاهد مذاکره و تا اندازه ای تهیه پیش نویس بودیم .  این جریانی کند و پیچیده است .  می ‌دانم که آقای ظریف وزیر خارجه ایران می‌ گوید که ما باید به آهستگی شروع کنیم و پیش نویس توافق نامه را آماده کنیم .  مقداری از این کار پیشتر انجام شده است .  من انتظار دارم که بیشتر این کار در این دور انجام شود » .

این تضاد که می تواند نشانگر پنهانکاری یک حقیقت باشد ،  نگرانی ‌ها پیرامون واقعیات وین 5 را بیشتر می ‌کند .

گفتنی است هم زمان با وین 4 برخی از مقامات و رسانه‌های غربی ،  مدعی شده اند که در جریان دیدار اشتون و ظریف در استانبول و نیز در جریان سفر عراقچی به وین به منظور مذاکره با تیم آمریکایی ،  توافقات اولیه ای  جهت مذاکرات گام نهایی اتخاذ شده بود .

« باراک اوباما » ( رئیس جمهور آمریکا )   پس ازنشست ظریف – اشتون نیز گفته بود : « اکنون امکان آن هست تا بر سر تفاوت‌ هایمان به مصالحه برسیم .  راه رسیدن به موفقیت طولانی است و ما تمامی گزینه ‌ها برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ ای را مد نظر داریم ،  اما برای اولین بار در یک دهه گذشته ،  شانس خیلی بالایی برای رسیدن به توافق وجود دارد ،  توافقی که تاثیرگذار تر و بادوام ‌تر از توافق به دست آمده از طریق اعمال زور است » .

روزنامه « وال استریت ژورنال » با اشاره به موثر بودن مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا برای رسیدن به توافق ژنو چنین  نوشت : « دولت اوباما ممکن است برای دستیابی به توافق با ایران از کانال مذاکرات محرمانه استفاده کند » .

یک دیپلمات آمریکایی نیز گفته است : « فکر می ‌کنم در نهایت لازم است به گفت و گوهای دو جانبه باز گردیم و هرگونه توافق در وین نتیجه‌ مواضع تهران و واشنگتن خواهد بود » .

بدین ترتیب ، این نشانه ‌ها منجر به بروز نگرانی ‌هایی مبنی بر وجود توافق محرمانه دیگری بین ایران و آمریکا پیش از مذاکرات علنی با 1+5 شده است .   با بررسی « روابط گسترده و پنهانی دولت با آمریکا » پیش از امضای توافق ‌نامه ژنو می توان دریافت که استراتژی اصلی دولت ،  رسیدن به توافق در خفا است .  دولت همواره تلاش دارد اصل رابطه را پنهان سازد  و از سویی دیگر آمریکایی ‌ها بسیار علاقه مند هستند تا وجود این روابط را افشا و رسانه ‌ای سازند .  در کل همیشه این مقامات یا رسانه‌ های آمریکایی بوده اند که مذاکرات پنهانی با ایران را افشا کرده اند .  پس از افشای روابط توسط آمریکایی‌ ،  موضع دولت تلاش در جهت تکذیب اصل ماجرا ونیز گرفتن مواضع مبهم ،  چند پهلو و متناقض می باشد .  دولت همواره سعی کرده است پس از گسترده شدن ماجرا توسط رسانه‌ ها ، با تایید تلویحی ،  روابط افشا شده را خیلی عادی نشان دهند .  همچنین تلاش جدی می ‌کنند که در مرحله‌ی بعد از افشای اصل روابط ،  به هیچ عنوان از محتوای این دیدارها چیزی مطرح نگردد .  در کل ااین مقامات و رسانه‌ های آمریکایی می باشند که اشاره ‌هایی به بخشی از محتوا های مطرح شده می ‌کنند .

در این مطلب بر اتفاقاتی که منجر به شکل ‌گیری « توافق‌نامه ژنو » شده است ،  نگاهی می ‌اندازیم تا روند مشابه آن با سایر اقدامات سیاست خارجی دولت نمایان شود .

در آبان سال 92 از سوی رسانه‌های اسرائیلی ، اخباری در مورد مذاکرات پنهانی بین ایران و آمریکا منتشر گردید .  در این باره شبکه‌ 10 رژیم صهیونیستی مدعی شد که دو مقام عالی‌ رتبه ایرانی و آمریکایی باهم مذاکرات پنهانی داشته ‌اند و گفت ‌وگوهای بین‌المللی آنها در ژنو فقط برای مخفی نگهداشتن توافقاتی بوده است که مفاد آن از پیش مشخص شده است .  روزنامه‌ همچنین « تایمز آو اسراییل » نیز مدعی شده بود که دولت آمریکا در مذاکرات با ایران مجموعه‌ ای از « اقدامات اعتماد ساز » را  پیشنهاد داده است . پیشنهاد این اقدامات نشانگر آمادگی کاخ سفید برای رسیدن به یک توافق و کاهش فشار تحریم‌ ها بود . گفتنی است همین توافق نامه بود که آمریکا با خود به ژنو برد ،  و گروه 1+5 آن را پذیرفت .

« آسوشیتد پرس » طی چند ساعت پس از امضای توافق نامه ژنو ،  جزئیاتی از این روابط مخفیانه بین ایران و آمریکا که در ویلای ساحلی سلطان قابوس برگزار شده بود را  منتشر نمود .  در این گزارش چنین آمده است : « دیدارهای محرمانه ای بین ایران و آمریکا برگزار شده است که بیشتر آن ها در مسقط پایتخت عمان بود .  دیدارهای گرم نمایندگان دولت روحانی با جک سالیوان و ویلیام برنز انجام شد .  دو دیدار در ماه اوت (مرداد و شهریور 92) و دو دیدار در ماه اکتبر (مهر و آبان 92) انجام شده است » .

لازم به ذکر است ساعاتی پس از افشای گزارش خبرگزاری آسوشیتد پرس ،  ایرنا  ( خبرگزاری دولت ) ،  به نقل از یک مقام آگاه در وزارت خارجه این خبر را  ابهام ‌آفرینی رسانه ‌ای نامیده بود .  گرچه عباس عراقچی ( معاون وزیر امور خارجه ) این خبر را تکذیب نمود اما در موضعی متناقض ، خبرگزاری رویترز  این مذاکرات را تایید کرد .

مقامات آمریکایی ،علی ‌رغم تلاش مسئولین دولتی برای پنهان سازی توافقات با آمریکا در مذاکرات محرمانه ،  تاکید نمودند که چنین روابطی وجود دارد .

« هیلاری کلینتون  » در کتاب خود با عنوان « خاطرات هیلاری کلینتون » چنین می‌ نویسد : « ‌پنهان کاری محض بیش از همیشه مهم بود تا اعتبار شکننده روحانی در کشورش حفظ شود .  تقریبا خیلی سریع کلیات یک توافق مقدماتی شکل گرفت .  ایران در ازای کاهش نسبتا کم تحریم‌ها ،  برای مدت شش ماه پیشبرد برنامه اتمی را متوقف کند و اجازه بازرسی بدهد » .

مهدی محمدی ( کارشناس هسته‌ ای ایران ) در یادداشتی در روزنامه وطن امروز می ‌نویسد : «    اگرچه هرگز رسما تایید نشده ولی می ‌دانیم مذاکرات محرمانه با سالیوان و برنز در مسقط نقش مهمی در صورت بندی توافق ژنو داشت و زمانی که در آذر ماه 92 تیم های ایران و 1+5 روبه روی هم نشستند در واقع یک متن از پیش آماده و به اندازه کافی مذاکره شده جلوی روی آنها قرار داشت » .

گفتنی است  دیپلمات ‌های ایران پس از پخش گسترده خبرهای مذاکرات محرمانه سعی می کردند آنها را تنها در حاشیه مذاکرات 1+5 و بسیار عادی جلوه دهند . این امر خود جزو اولین اخبار مبنی بر گفتگو بین دو طرف از سوی مقامات ایران بود .

ظریف چنین می‌ گوید : «  جلسات رسمی ایران با 6 کشور و کاترین اشتون معمولاً بسیار رسمی هستند .  اگر بخواهید به توافق برسی ،  نیاز دارید که با همه آنها به صورت تکی یا جمعی گفتگو کنید .  از این رو ما با همه اعضای گروه 1+5 به صورت جداگانه گفتگو کردیم .  اما گفتگو با فرانسه ،  یا روسیه یا حتی انگلیس کار بزرگی برای ما محسوب نمی‌شد اما مسئله  آمریکا فرق می‌کرد .  و گفتگوهایمان با آمریکا در حاشیه گروه پنج بعلاوه یک نیز برای خود داستانی شد » .

در روند شکل ‌گیری توافق ‌نامه ژنو نیز مشاهده می شود  رویه‌ی پنهان‌ کاری ،  مواضع مبهم و گاهی متناقض ،  عادی جلوه دادن از سوی دولت و افشا گری اصل و محتوای رابطه توسط آمریکا تکرار شده است  و متاسفانه مسئولین ایرانی از هر گونه اطلاع ‌رسانی خودداری کرده‌ اند .  نکته مهم ‌تر آن است که این توافقات مخفیانه مبنای عمل قرار می ‌گیرد .

در پایان مباحث می توان گفت این نگرانی وجود دارد که در مذاکرات وین 5 روند توافق‌ نامه ژنو دوباره تکرار گردد و توافقات محرمانه‌ی ایران و آمریکا به عنوان نتیجه نهایی منتشر شود و آثار خسارت بار توافق ‌نامه ژنو را تشدید کند .  این پرسش نیز باقی است که علت گزارش‌ ها و مصاحبه ‌هایی متناقضی که تیم مذاکره کننده ایران در طول مذاکرات 1+5 انجام می‌ دهند و از سختی ،  پیچیدگی و احتمال به نتیجه نرسیدن ،  سخن می ‌گویند ،  چیست ؟ آیا قرار است با برگزاری جلسات صوری با 1+5 ،  توافقات پنهانی با آمریکا علنی شود ؟