false
مقدمه: زلزله یا زمینلرزه یک حادثهی طبیعی و بسیار خطرناک است که میتواند یک شهر را ویران کند. البته میزان تخریبی که یک زلزله میتواند به بار آورد، بستگی به میزان شدت آن دارد. شدت زلزله را برحسب واحد «ریشتر» و در رنِج عددی 1 تا 10 اعلام میکنند. در کشور ما متأسفانه زلزلههای دردناکی به وقوع پیوسته که خسارات و ویرانیهای بسیاری را به بار آورده است. مانند: زلزلهی رودبار، زلزلهی بم، زلزلهی ورزقان، زلزلهی کرمانشاه و …
کشور ایران روی کمربند گسل قرار دارد و لذا احتمال وقوع زلزله در آن خیلی زیاد است. اما باز هم این مقدار در مقابل احتمال زلزله در کشوری مثل ژاپن، مقداری خیلی کمی به شمار میرود. حال سوالی که پیش میآید، این است که چرا در کشور ژاپن با وجود وقوع زلزلههای سهمگین، کمترین خسارات به ساختمانها و مردم وارد میشود اما در ایران با وقوع زلزلههایی حتی با شدت متوسط خسارات مالی و جانی فراوانی را به بار میآورد؟ پاسخ این سوال در چگونگی طراحی سازههای ساختمانی نهفته است که در این مقاله قصد بررسی آن را داریم.
چگونه میتوان خانه را در مقابل زلزله مقاومسازی کرد؟
همانطور که در ابتدای مقاله هم بیان نمودیم، وقوع یک زلزله میتواند زندگی یک شخص را به طور کامل ویران کند و هرچیزی که با تلاش در طی سالهای طولانی بهدست آورده، در یک لحظهی کوتاه از بین ببرد. لذا اگر فردی در یک کشور یا شهر زلزلهخیز زندگی میکند، باید تمهیدات مناسبی را برای ایمن کردن خانهی خود در برابر این بالای طبیعی در نظر بگیرد.
دقت داشته باشید که اگر قصد مهاجرت به شهری دیگر دارید، حتما در مورد احتمال وقوع زلزله در آن شهر و زلزلههایی که در سالهای قبل در آن شهر رخ داده است، تحقیق کنید. با انجام چنین کاری میتوانید با دقت بیشتری تغییرات لازم را جهت مقاومسازی خانهی خود در مقابل زلزله انجام دهید؛ زیرا میدانید که تخریب کدام مدل خانهها در زلزلهای که قبلاً بهوقوع پیوسته بیشتر بوده است.
- اگر قصد ساخت ساختمانی را دارید، حتیالامکان تلاش کنید آن را بر روی صفحات جداکنندهی سطح زیرین ساختمان بسازید. زیرا این صفحات که جنسشان معمولاً از سرب و مواد قابل ارتجاع است، همراه با لایههایی از جنس فولاد روی هم واقع شده و مابین فوندانسیون و قسمت زیرین خانهی شما قرار میگیرند. لذا اگر زلزلهای رخ دهد، این صفحات که ما بین سطح زیر ساختمان و پی قرار دارند، حرکت میکنند و با جذب مقدار زیادی از لرزش باعث ساکن ماندن و پایداری نسبی خانهی شما میشوند.
- براساس تحقیقات صورت گرفته بر روی خانههای تخریبشده در اثر زلزله، محققین به این نتیجه رسیدهاند که احتمال تخریب در خانههایی با تعداد طبقات زیاد یا به عبارتی ساختمانهای مرتفع بیشتر از ساختمانهای یک طبقه است. البته این نتیجه، بدان معنا نیست که کلاً نباید خانهها را با بیش از یک طبقه ساخت، زیرا با اندیشیدن تمهیداتی میتوان ساختمانهای بلند را هم در مقابل زلزله مقاوم کرد. بدین منظور باید بتن مورد استفاده در آنها تقویت شود و همچنین روی صفحات جداکنندهی زیر ساختمان بنا گردند.
- اگر قصد ایمنسازی خانه و ساختمان خود را دارید که یک کار کاملاً انسانی و شرعی درست به حساب میآید را دارید، میتوانید از مصالح مناسبی برای زیرساخت ساختمانتان استفاده نمایید که در مقایسه با مواد دیگر دارای مقاومت بهتری در مقابل لرزش هستند. به عنوان مثال بتن اگر در شرایط خطر و آسیب قرار بگیرد، عملکرد خیلی مناسبی دارد. یکی دیگر از مواد مناسب که میتواند در ایمنسازی ساختمان نقش مهمی را داشته باشد، چوب است که برای ساخت قاب یا چارچوب مورد استفاده قرار میگیرد.
نکته1: چنانچه قصد استفاده از چوب را در ساختمان خود دارید، باید از پیچ شدن آن به پِی ساختمان، اطمیمان حاصل نمایید. در غیر اینصورت نیروها و تنشهای حاصل از زلزله میتواند حرکت چوب را به دنبال داشته باشد که این جابهجایی حتی در کمترین مقدار خود هم صدمات فراوانی به ساختمان وارد میکند.
- یکی از الزامات برای زندگی در یک ناحیهی زلزلهخیز داشتن یک پشتبام مستحکم و قابل اطمینان است. اگر پشتبام استحکام لازم را دار نباشد، میتواند منتج به تخریب برخی از قسمتهای خانه گردد. برای مقابله با چنین اتفاقی بهتر است از مصالح سبک مثل فلز آلومینیوم با چگالی 7/2 گرم بر سانتیمترمکعب استفاده نمایید، زیرا بهکارگیری آنها منجر به تحمل وزن کمتری از سوی بام ساختمان میگردد.
همچنین میتوانید از مقداری آسفالت درشت دانه بر روی سطح تختههای چوبی چند لایه بهره بگیرید که به قاب مجموعهی اتصالات سقف اتصال یابند.
نکته2: چنانچه یک خانهی نو را خریدید و متوجه شدید که سقف آن به قدری سنگین است که یارای مقابله با هر آسیبی را دارد، باز هم از یک متخصص تقاضا کنید تا سقف را تعمیر کند و یا از مصالحی که به آنها اشاره کردیم، استفاده نماید.
- وقتی زلزله رخ میدهد، یک دسته از خانههایی که احتمال تخریب در آنها خیلی زیاد است، خانههایی با لولهکشی غیر منعطف است. در علم متالورژ،ی شکست را به دو نوع کلی ترد و نرم تقسیمبندی میکنند. شکست ترد خطر بسیار بیشتری نسبت به شکست نرم دارد زیرا در طی آن یک ترک بسیار بهطور کاملاً ناگهانی و بدون اینکه تنش بیشتری اعمال گردد، رشد نموده و قطعه میکشند. کاهش دما و همچنین استفاده از سرامیکها، فلزات با شبکهی ساختاری bcc مثل فولاد α (فریتی) و فلزات با ساختار hcp مثل روی به دلایل متالورژیکی احتمال شکست ترد را افزایش میدهند. این مواد، موادی با انعطافپذیری بسیار پایین هستند که بسیار خشک و شکنندهاند و وقتی در لولهکشی ساختمان مورد استفاده قرار گیرند، در اثر فشار به راحتی خم میشوند.
اما اگر از لولههای منعطف استفاده شود، آنها میتوانند در اثر تکانها و لرزشها به سادگی وضعیتشان را تغییر دهند و این موضوغ موجب میگردد که صدمهی کمتری به لولهکشی وارد شود.
نکته3: لولههای با ابعاد بزرگ زمانی میتوانند مورد استفاده قرار بگیرند که در صورت وقوع شرایط بحرانی از صدماتی همچون ضربه، خرابی و نشتی کاملاً محفوظ باشند.
- ایمنسازی خانه در برابر زلزله فقط مربوط به نحوهی ساخت آن نیست. بلکه یکی از مواردی که میتواند در هنگام وقوع زلزله موجب مصون ماندن خانهی شما در برابر خطرات شود، ایمنسازی چیدمان وسایل منزل است. دقت داشته باشید که این موضوع هیچ ارتباطی به استفاده یا عدم استفاده از بتن در ساخت خانه ندارد. همیشه وسایل گران و با ارزش را در مواقعی که به آنها نیازی ندارید، درون جعبههای دارای لاستیک یا پوشش نرم نگهداری نمایید تا صدمهی به آنها وارد نگردد. یکی دیگر از نکات مهم در چیدمان صحیح وسایل خانه، اتصال وسایل بزرگ و سنگینی مانند کمدها و کتابخانهها به دیوارها و سقف است. در این صورت احتمال سقوط آنها در اثر لرزشهای ناشی از زلزله بهشدت کاهش مییابد.
عوامل تأثیر گذار در تخریب ساختمانها
براساس آمارهای منتشر از سوی سازمان آمار ایران، حدود 78 درصد از خانهها و ساختمانهایی که در کشورمان ساخته میشوند، ساختمانهای بنایی هستند که از آجر، بلوک سیمانی یا سنگ و یا خشت ساخته میشوند. در این ساختمانها تمام و یا بخشی از بارها به وسیلهی دیوارهای ساخته شده با مصالح بنایی تحمل میشود. به طور کلی رفتار این ساختمانها به عواملی همچون نیروی چسبندگی مصالح ساختمانی وابسته است. در این ساختمانها به دلیل تردی بالای مصالح مورد استفاده و کمبود انعطافپذیری، تخریب بسیار شدید است و ربطی به شدت زلزله هم ندارد. در حالی در سازههای نرم و با انعطاف بالا، زلزلههای با شدت بیشتر از 7 ریشتر باعث تخریبات گسترده میگردد.
به طور کلی عوامل مخرب در ساختمانهای بنایی عبارتند از:
- بهرهگیری از ملات ضعیف و با چسبندگی کم
- بهرهگیری از آجرهای نامرغوب
- وجود کنسول و بالکن نامناسب
- کمبود المانهای عمودی محدود کننده
- ضعف دیوارهای باربر
- بینظمی در پلان در جهت عمودی
بررسی خانههای تخریب شده در جریان زلزلهی کرمانشاه
بر اثر زلزلهای که اخیراً در کرمانشاه رخ داد، متأسفانه حدود 500 نفر جان باختند که حدود 250 کشته مربوط به سرپل ذهاب بوده است.
براساس بررسیهایی که کارشناسان پس از وقوع زلزله در مورد تخریبهای ایجاد شده انجام دادند، مشخص گردید که بیشترین میزان تخریب مربوط خانههای مسکن مهر بوده است. در شهرستان سرپل ذهاب دو پروژه 500 واحدی و 250 واحدی مسکن مهر وجود داشت که پروژهی 500 واحدی دقیقاً بر روی گسل قرار داشته لذا میباست در ساخت آن، نکات ایمنی که در این مقاله بیان نمودیم کاملاً رعایت میگردید اما متأسفانه کیفیت ساخت سازههای مسکن مهر بهشدت پایین بوده و این موضوع تخریبهای فراوانی را به دنبال داشت. جالب است بدانید در منطقهی مسکن مهر تمامی سازهها و ساختمانهای دیگر و حتی ساختمان اداره راه و شهرسازی شهرستان سرپل ذهاب بهشدت صدمه دیدند و دلیل این موضوع قرار گیری منطقهی مذکور بر روی گسل بوده است. در کرمانشاه هم پس از بررسیهای کارشناسی، مشخص شد که عمدهی تخریبها در خانههای مسکن مهر اتفاق افتاده است.
نتیجهگیری
با توجه به مطالبی که بیان کردیم میتوان نتیجه گرفت در این ساختمانها احتمال تخریب در زمان وقوع زلزله خیلی بیشتر است
- ساختمانهای بنایی ساخته شده با مصالح نامرغوب
- ساختمانهای با پشتبام نامناسب از لحاظ استحکام
- ساختمانهای مرتفع
- ساختمانهایی که بر روی صفحات جداکننده ساخته نشدهاند.
نکاتی برای در امان ماندن در هنگام وقوع زلزله
مدت زمان وقوع زلزله معمولاً کمتر از 30 ثانیه است اما در زلزلههای خیلی شدید میتواند به چند دقیقه هم برسد. اگر خدایی ناکرده در محل زندگیتان زلزله رخ داد، بایستی در وهلهی اول آرامشتان را حفظ کنید و بعد نکاتی که در ادامه بیان میکنیم را رعایت نمایید.
- به هیچعنوان در زمان وقوع زلزله از ساختمان خارج نشوید و به سمت اتاقهای دیگر ندوید. انجام این کار غلط علاوه بر ایتنکه موجب زمین خوردنتان میشود، موجب میگردد که نتوانید اجسامی که سمت شما سقوط میکنند یا از اطراف پرتاب میشوند را به موقع تشخیص بدهید. همچنین احتمال تخریب در دیوارهای اطراف ساختمان خیلی بیشتر از دیوارهای مرکزی آن است. این بدان معنا میباشد که حتی اگر در طبقهی همکف آپارتمان بودید، تا زمانی که خود را به خارج از ساختمان برسانید احتمالاً مصالح به کار رفته در نمای ساختمان مثل سنگ مرمر، دیوارها و همچنین خردهشیشههای پنجرههای شکسته شده در حال ریزشاند.
- اگر از مردم در مورد محلی مناسب برای در پناه ماندن در مقابل زلزله، سوال بپرسید، اکثرشان چهارچوب در را پیشنهاد خواهند کرد، در حالی که این باور کاملاً اشتباه است. چهارچوب درب زمانی میتواند ایمنترین جا در هنگام وقوع زلزله باشد که در یک خانهی خشتی یا چوبی غیرمستحکم زندگی کنید. این موضوع در خانههای مدرن صدق نمیکند و چهارچوب درب نمیتواند پناهگاهی مناسب در مقابل اجسام در حال پرتاب باشد. در این حالت توصیه میکنیم بهجای چهار چوب درب، زیر یک میز محکم پناه بگیرید.
- آشپزخانه به دلیل موجود وسایل شکستنی و تیز در همچنین لولههای آب، برق و گاز در آن یک محل بسیار خطرناک در زمان وقوع زلزله است. حتی این احتمال هم وجود دارد که به دلیل تخریب دیوار و ایجاد آب برقدار در آن، انفجار هم رخ دهد.
- حواستان به سقوط آجر، لوستر، و سایر وسایل آویزان باشد. تا جایی که میتوانید از وسایل شکستنی، پنجره و آینه دوری کنید و اگر هم زلزله شدت خیلی زیادی داشت در زیر میز یا یک تختخواب محکم پناه بگیرید.
- اگر فاصلهیتان با میز زیاد است و نمیتوانید خود را به موقع به آن رسانید، به کنار نزدیکترین و کوچکترین دیوار داخلی ساختمان بروید و به کنج آن (نزدیک ستون) بچسبید. سپس زانو بزنید و دستتان را روی سرتان بگیرید تا به سرتان آسیبی نرسد.
- به هیچعنوان به طور سراسیمه به سمت راهپله خروجی نروید؛ چون همه اولین فکری که در زمان وقوع زلزله به ذهنشان میرسد، فرار است و این موضوع موجب متمرکز شدن وزن مردم بر روی یک نقطهی ثابت از راهپله میشود و یک لرزش کوچک میتواند تخریب کلی راهپله را به دنبال داشته باشد. در کشور ما، راهپلههای وسط ساختمان میتوانند فضای قرارگیری چند نفر باشند و دلیل این موضوع دیوارهای کوچک و نزدیک به هم در آن است. اما برای ازداحم جمعیت مناسب نیست.
- چنانچه در زمان وقوع زلزله در آپارتمان یا یک اداره چند طبقه و یا یک مدرسه قرار دارید، در زیر میز پناه بگیرید و دستتان را روی سرتان بگذارید.
- به هیچ عنوان در زمان وقوع زلزله به سمت پمپ بنزین نروید که خطرناکترین مکان در زمان زلزله است.
در پایان بازهم تأکید میکنیم که در زمان وقوع زلزله همیشه بهترین گزینه فرار کردن نیست. بلکه صحیح پناه گرفتن میتواند ثمر خیلی بیشتری را داشته باشد.
چنانچه حس کردید که زلزله در حال رخ دادن است و در یک ساختمان یک طبقه هم قرار دارید و البته نزدیک خروجی هم هستید، به سرعت از ساختمان خارج شوید و خودتان را به فضای باز و دور از دیوارها و ساختمانها و پلها برسانید.
true
true
https://www.rastannews.ir/?p=11606
true
true